Diyarbakır’ın Ergani ilçesinde yer alan 12 bin yıllık Çayönü Tepesi’ndeki kazılarda, tarihin bilinen ilk musalla taşı ortaya çıkarıldı. Taşın bir parçası kazı alanında, diğer parçası ise Diyarbakır Arkeoloji Müzesi’nde ziyaretçilerin ilgisine sunuluyor.
12 BİN YILLIK GEÇMİŞ: ÇAYÖNÜ TEPESİ
Ergani Ovası’nda, milattan önce 10 binli yıllara uzanan yerleşim katmanlarına sahip olan Çayönü Tepesi, insanlığın göçebelikten yerleşik yaşama, avcılıktan üreticiliğe geçtiği ilk merkezlerden biri olarak kabul ediliyor. 1963’te keşfedilen alanda ilk kazılar 1964 yılında Dr. Halet Çambel ve Prof. Dr. Robert J. Braidwood öncülüğünde başlatıldı.
Kazılarda, “Kafataslı yapı” olarak adlandırılan bölümde, ölülerin törenle uğurlandığı, yüzeyi özenle perdahlanmış bir taş blok bulundu. Bu taş, bilim insanları tarafından “tarihteki ilk musalla taşı” olarak nitelendiriliyor.
DİYARBAKIR MÜZESİ’NDE SERGİLENİYOR
Diyarbakır Müze Müdür Vekili Müjdat Gizligöl, müzenin Türkiye’nin en eski ve köklü müzelerinden biri olduğunu belirterek, Çayönü kazılarında çıkarılan birçok eserin burada sergilendiğini söyledi. Gizligöl, “Kazılarda bulunan, perdahlanmış bu taşın çevresinde oturma sekileri var. Muhtemelen ölü bu taşa uzatılıyor, yakınları ise etrafında toplanıyordu. Bu nedenle biz bu taşı musalla taşı olarak adlandırıyoruz” dedi.
NEOLİTİK DÖNEMDE ÖLÜYE SAYGI VE RİTÜELLER
Gizligöl, Neolitik dönemde insanların ölüleriyle ilgili çeşitli törenler düzenlediklerini belirterek şu bilgileri paylaştı: “İnsanlar ölümü çok dikkatle izledikleri için cenaze törenlerine büyük önem vermişlerdir. Neolitik dönemden bugüne kadar ölü gömme geleneği hep olmuştur. Önce cenaze töreni yapılır, ardından defin işlemi ve sonrasında taziye dönemi gelir. Bu süreç binlerce yıldır değişmeden sürüyor.”
KAFATASLI YAPIDA BULUNAN İZLER
Kazılarda ortaya çıkarılan Kafataslı yapı, ölülerin yalnızca gömülmediği, aynı zamanda ritüel bir sürecin parçası olduğunu da gösteriyor. Gizligöl, “Burada ölülerin kollarının, bacaklarının kafadan ayrıldığını görüyoruz. Bu, düzenli ve uzun süren bir cenaze töreninin yapıldığını gösteriyor. Çayönü insanı ölüye büyük saygı duymuştur” ifadelerini kullandı.
KAZILAR DEVAM EDİYOR
Çayönü kazı çalışmaları, Çanakkale Uygulamalı Bilimler Fakültesi Müzecilik Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Savaş Sarıaltun başkanlığında sürüyor. Diyarbakır Müzesi’nde sergilenen musalla taşının bir parçası, ziyaretçilerin geçmişle bağ kurmasını sağlayan en dikkat çekici eserlerden biri olarak öne çıkıyor.
12 bin yıllık bu taş, yalnızca insanlık tarihinin ilk cenaze ritüellerine ışık tutmakla kalmıyor; aynı zamanda ölüm karşısındaki saygının ve inancın kökenine de tanıklık ediyor.
Kaynak: İHA
