Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Umut Mert Aksoy, günlerin kısalmasıyla birlikte ortaya çıkan kış depresyonunun biyolojik ritim bozukluğundan kaynaklandığını belirterek ilaçsız yöntemlerle de kontrol altına alınabileceğini söyledi.
“MEVSİMSEL DUYGUDURUM BOZUKLUĞU ZAYIFLIK DEĞİL”
Prof. Dr. Aksoy, kış aylarında artan isteksizlik, enerji düşüklüğü ve uykuya eğilimin “Mevsimsel Duygudurum Bozukluğu”nun erken işaretleri olabileceğini ifade etti. Vücudun biyolojik saatinin ışık azalmasıyla bozulduğunu belirten Aksoy, durumun kişisel zayıflıkla ilgisi olmadığını vurguladı.
IŞIK EKSİKLİĞİ BİYOLOJİK SAATİ BOZUYOR
Prof. Dr. Aksoy, güneş ışığının azalmasının melatonin hormonunun salgılanma süresini uzattığını anlatarak, “Beyin bunu gece uzuyor gibi algılıyor. Bu yüzden kişi sabah zor uyanıyor, gündüz de sanki yarı uykuda geziyor” dedi.
“NE KADAR UYUSAM DA YETMİYOR” HİSSİ
Bu dönemde en sık görülen şikayetlerin başında dinlenememiş uyanma, gün içinde bitkinlik ve hipersomnia geldiğini belirten Aksoy, bazı kişilerde ise tam tersi tabloyla, yani uykusuzluk ve sabah çok erken uyanmayla karşılaştıklarını ifade etti.
Artan tatlı ve karbonhidrat isteğinin de biyolojik enerji açığını kapatma çabasından kaynaklandığını söyledi.
İŞLEV KAYBI BAŞLADIYSA DİKKAT
Prof. Dr. Aksoy, uyku bozukluğunun üç aydan uzun sürmesi ve kişinin günlük işlevlerini aksatmaya başlaması durumunda bunun artık klinik bir tabloya dönüştüğünü, profesyonel destek gerektiğini hatırlattı.
“EN ETKİLİ ÖNLEM: SABAH IŞIĞINA MARUZ KALMAK”
Kış depresyonunda ilaç dışı yöntemlerin güçlü etkisi olduğunu belirten Aksoy, “Sabah ışığı en doğal ve en etkili düzenleyicidir. Hava kapalı bile olsa uyanınca ışığa çıkmak veya kısa bir yürüyüş yapmak biyolojik saate günün başladığını hatırlatır” dedi.
KIŞ DEPRESYONUNA KARŞI 4 TEMEL ÖNERİ
Prof. Dr. Aksoy şu yaşam alışkanlıklarını önerdi:
-
Uyku hijyeni: Her gün aynı saatlerde yatıp kalkmak.
-
Ekran kısıtlaması: Akşamları telefon ve bilgisayar kullanımını sınırlandırmak.
-
Beslenme: Sabah protein ağırlıklı kahvaltı, akşam hafif öğünler.
-
Hareket: Sabah veya öğle saatlerinde hafif egzersiz yapmak.
IŞIK TERAPİSİ: 10.000 LUX’LUK DESTEK
Aksoy, mevsimsel depresyonda en etkili tedavilerden birinin “ışık terapisi” olduğunu belirtti.
Kişinin her sabah özel bir cihazla 20 - 30 dakika boyunca 10.000 lux şiddetindeki ışığa maruz bırakıldığını söyleyen uzman, yöntemin melatonin dengesini düzenleyip serotonin sistemini harekete geçirdiğini, bir hafta içinde belirgin iyileşme görülebildiğini aktardı.
KİMİN DAHA YATKIN OLDUĞU GENETİKLE İLİŞKİLİ
Bazı kişilerin genetik olarak ışık değişimlerine daha hassas olduğunu belirten Aksoy, melatonin reseptörlerini etkileyen gen farklılıklarının kişiyi kış depresyonuna daha açık hale getirdiğini ifade etti.
“BU BİR ZAYIFLIK DEĞİL, BİYOLOJİK BİR YANIT”
Prof. Dr. Aksoy, kış depresyonunun doğanın ritmine karşı bedenin verdiği biyolojik bir tepki olduğunu belirterek, “Doğayı yenmeye çalışmak yerine ona uyum sağlamak, ruhsal iyilik halinin en doğal yoludur” dedi.
Kaynak: İHA
