Sosyal medya ve yapay zekanın günlük yaşam üzerindeki etkisinin artması, dünya genelinde seçilen yılın kelimelerine de doğrudan yansıdı. Köklü sözlük kurumlarının her yıl belirlediği bu kavramlar, yalnızca dilde öne çıkan terimleri değil, aynı zamanda toplumların yaşadığı teknolojik, sosyolojik ve psikolojik dönüşümleri de ortaya koyuyor. Son yıllarda listelere bakıldığında, teknolojiyle ilişkili kelimelerin sayısının hızla arttığı, özellikle bu kelimelerin dijital dünyanın olumsuz yönlerine odaklandığı dikkat çekiyor. Uzmanlar, bu eğilimin toplumların dijitalleşmeyle birlikte yaşadığı zihinsel yorgunluk, güven sorunu ve etik tartışmaların bir yansıması olduğuna işaret ediyor.
BASİT KAVRAMLARDAN DİJİTAL TEHDİTLERE GEÇİŞ
Oxford Sözlük’ün 2015 yılında “Sevinç Gözyaşları Döken Yüz” emojisini yılın kelimesi seçmesiyle başlayan süreç, ilk yıllarda emoji, selfie ve uygulama gibi teknolojik araçlara odaklandı. Ancak ilerleyen yıllarda kelimelerin anlam dünyası derinleşti. 2016’da “gerçek-ötesi” (post-truth) kavramı sosyal medya manipülasyonlarını gündeme taşırken, 2017’de “yalan haber” (fake news) küresel ölçekte bilgi kirliliğinin sembolü haline geldi. Yapay zekanın yaygınlaşmasıyla birlikte 2023’te “yapay zeka” ve “halüsinasyon” kelimeleri öne çıktı. 2024’te Oxford’un seçtiği “beyin çürümesi” ise özellikle sosyal medyada niteliksiz içeriklerin yoğun tüketiminin zihinsel ve entelektüel gerilemeye yol açtığı tartışmalarını gündeme taşıdı.
2025’TE DİJİTAL VİCDAN VE YAPAY ZEKA TARTIŞMASI
2025 yılına gelindiğinde ise sözlüklerin tercihlerinde dijitalleşmenin yarattığı etik ve psikolojik sorunlar belirgin şekilde ön plana çıktı. Türk Dil Kurumu, sosyal medyada beğeni ve paylaşımlarla vicdani sorumluluğun yerine getirildiği yanılsamasını anlatan “dijital vicdan” kavramını yılın kelimesi olarak seçti. Oxford Sözlük, çevrim içi etkileşimi artırmak için kasıtlı olarak öfke ve provokasyon yaratan içerikleri tanımlayan “öfke yemi”ni öne çıkarırken, Merriam-Webster yapay zeka tarafından üretilen düşük kaliteli içerikleri ifade eden “yapay zeka çöpü”nü tercih etti. Cambridge Sözlük ise bireylerin tanımadıkları ünlüler, kurgusal karakterler ya da yapay zekayla kurduğu tek taraflı bağları anlatan “parasosyal” kavramını yılın kelimesi olarak belirledi. Uzmanlara göre bu seçimler, dijital çağda insan ilişkileri, bilgi güvenliği ve zihinsel sağlığa yönelik artan endişelerin açık bir göstergesi niteliği taşıyor.
Kaynak: AA
