SHURA Enerji Dönüşümü Merkezi, Türkiye’nin enerji dönüşümü ve karbonsuzlaşma hedeflerine ulaşabilmesi için kamu öncülüğünde bütüncül bir yeşil finansman stratejisi geliştirilmesini ve bu stratejinin koordinasyonundan sorumlu olacak bir “İklim Bankası” kurulmasını tavsiye etti.
NET SIFIR HEDEFİ SONRASI YATIRIM İHTİYACI BÜYÜYOR
Türkiye, 2021 yılı sonunda ilan ettiği net sıfır karbon hedefi doğrultusunda enerji dönüşümü çalışmalarını hızlandırdı. Yenilenebilir enerji kapasitesinin artırılması, enerji verimliliğinin güçlendirilmesi ve sanayide karbonsuzlaşma, bu sürecin temel başlıkları arasında bulunuyor.
Ancak dönüşümün finansman boyutu, sürecin en kritik aşamalarından biri olarak öne çıkıyor. Analizlere göre yalnızca elektrik sistemi dönüşümü için yıllık ortalama 15 milyar dolar düzeyinde yatırım ihtiyacı yer alıyor.
FİNANSMANA NASIL ERİŞİLECEK?
Enerji dönüşümünde bugüne kadar gündeme gelen enerji verimliliği fonu, sanayide karbonsuzlaşma fonu veya adil dönüşüm fonu gibi araçların, tek başına yeterli olmayabileceği değerlendiriliyor. SHURA’ya göre asıl ihtiyaç, bu dağınık yapıların ötesine geçen, koordineli ve merkezi bir finansman mekanizması.
YEŞİL FİNANSMAN STRATEJİSİ NASIL KURGULANMALI?
SHURA’nın 2022 tarihli “İklim Bankası ve İklim Finansmanı Diplomasisi” başlıklı politika notunda, yeşil finansman stratejisinin;
-
Uluslararası finansman olanaklarını genişletmeyi,
-
Finansman kaynaklarını çeşitlendirmeyi,
-
Sağlanan fonları enerji dönüşümü ve yeşil dönüşüm önceliklerine yönlendirmeyi
amaçlayan bütünlüklü bir politika dokümanı olarak tasarlanması gerektiği belirtiliyor.
“İKLİM BANKASI” YAPISI
Önerilen İklim Bankası modeli, farklı seçenekleri içerecek esnek bir yapıda kurgulanabilir:
-
Yeni bir kurum olarak kurulabileceği gibi mevcut bir banka veya finansal yapının dönüştürülmesiyle de hayata geçirilebilir.
-
T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı, uluslararası finans kuruluşlarının da paydaş olarak yer aldığı bir yapı oluşturulabilir.
-
Doğrudan kredi kullandırmanın yanı sıra bankalar üzerinden dolaylı finansman sağlayabilir.
-
Uluslararası sermaye piyasalarındaki kaynaklara erişimde merkezi bir rol üstlenebilir.
İKLİM BANKASI MI, İKLİM FONU MU?
SHURA’nın tanımladığı iklim bankası yaklaşımı, ulusal kalkınma bankacılığına benzer bir modele işaret ediyor. Uluslararası alanda Avrupa Yatırım Bankası ve Asya Kalkınma Bankası gibi kurumlar kendilerini “iklim bankası” olarak konumlandırıyor.
Öte yandan bazı ülkelerde bu işlev, “yeşil banka”, “iklim fonu” veya merkezi koordinasyon mekanizması şeklinde sürdürülüyor.
YEŞİL BANKALAR YAYGINLAŞIYOR
Climate Policy Initiative tarafından yayımlanan “Yeşil Bankaların Durumu 2025” raporuna göre, dünya genelinde 51 farklı yeşil banka veya benzeri yapı bulunuyor. Bu kuruluşların önemli bir kısmı gelişmekte olan ülkelerde faaliyet gösteriyor.
Raporda, gelişmiş ülkelerde müstakil yeşil bankaların öne çıktığı, gelişmekte olan ülkelerde ise mevcut kalkınma bankaları içinde yeşil finansman odaklı yapılanmaların tercih edildiği vurgulanıyor.
TÜRKİYE İÇİN ÖNERİLEN MODEL
Türkiye’nin bankacılık altyapısı ve uluslararası örnekler dikkate alındığında, önerilen yapının mevcut bankalara alternatif değil, onları tamamlayıcı ve yönlendirici bir rol üstlenmesi öngörülüyor.
Bu yapı;
-
İklim finansmanı diplomasisini yürütecek,
-
Uluslararası fonlara erişimi kolaylaştıracak,
-
Kamu, özel sektör ve finans kuruluşları arasında koordinasyon sağlayacak
bir merkezi mekanizma olarak tasarlanabilir.
FİNANSAL PİYASALARI GÜÇLENDİRİCİ ROL
İklim Bankası veya benzeri bir yapı; dağıtık enerji, elektrikli araçlar, ısıtma dönüşümü ve enerji verimliliği gibi alanlarda hem sanayiye hem de hane halkına yönelik finansal araçların geliştirilmesine katkı sağlayabilir. Ayrıca yenilikçi finansman mekanizmalarının yaygınlaştırılması ve finansal kuruluşların kurumsal kapasitesinin artırılması amaçlanıyor.
ULUSLARARASI SERMAYEYE AÇILAN KAPI
Yeşil tahviller ve sürdürülebilirlik temalı finansman araçları aracılığıyla, Türkiye’nin iklim hedefleri doğrultusunda uluslararası sermayenin ülkeye yönlendirilmesi de önerilen yapının temel işlevleri arasında bulunuyor. Kamu ve kamu-özel iş birlikleriyle stratejik yatırımların finansmanı da bu çerçevede değerlendiriliyor.
ENERJİ DÖNÜŞÜMÜNDE STRATEJİK BİR ARAÇ
SHURA’ya göre, iklim bankası veya benzeri bir merkezi yapı, Türkiye’nin enerji dönüşümünü yalnızca hızlandırmakla kalmayacak; aynı zamanda finansman maliyetlerini düşüren, kaynak kullanımını optimize eden ve uluslararası iş birliklerini güçlendiren stratejik bir araç işlevi görebilecek.
Haber Merkezi
