5 Aralık 1934’te Mustafa Kemal Atatürk’ün öncülüğünde Türk kadınlarına milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanınmasının yıl dönümü, her yıl "Dünya Kadın Hakları Günü" olarak anılıyor.
Türkiye’de kadınlara seçme ve seçilme hakkı, 5 Aralık 1934’te Anayasa ve Seçim Kanunu’nda yapılan değişiklikle verildi. Böylece kadınlar 22 yaşında seçme, 30 yaşında seçilme hakkına sahip oldu. Kadınların ilk kez oy kullandığı ve aday olabildiği TBMM 5. Dönem seçimleri, 8 Şubat 1935’te yapıldı ve 17 kadın milletvekili Meclis’e girdi. Ara seçimlerle birlikte bu sayı 18’e yükseldi.
Bu tarih, dünya genelindeki birçok ülkeye göre erken bir döneme denk geldi. 1934 yılı itibarıyla dünyada kadınların yasal olarak milletvekili seçme ve seçilme hakkına sahip olduğu ülke sayısı 28, bu hakkı fiilen kullanan ülke sayısı ise 17 idi. Türk kadınları bu hakkı, İsviçreli kadınlardan 36, Fransız kadınlardan 11, Belçikalı kadınlardan 14 yıl önce elde etti.
DÜNYADA DURUM NASILDI?
Dünyada kadınlara oy hakkı veren ilk ülke, 19 Eylül 1893’te Yeni Zelanda oldu. Yaklaşık yüz yıl sonra, 1997’de Jenny Shipley ülkenin ilk kadın başbakanı seçildi.
Avrupa’da kadınlara oy hakkı tanıyan ilk ülke Finlandiya oldu. 1906’da alınan kararla kadınlara hem seçme hem seçilme hakkı tanındı. Bolşevik Devrimi sonrasında 1917’de Rusya ve bazı eski Sovyet cumhuriyetlerinde de kadınlar bu hakları kazandı, 1918 seçimlerinde ilk kez oy kullandı.
Fransa’da kadınlar, cumhuriyet ve demokrasi ilkelerini yayan bir ülke olmasına rağmen, ancak 4 Ekim 1944’te seçme ve seçilme hakkına kavuştu. 29 Nisan 1945’te ilk kez belediye seçimlerinde, 21 Ekim 1945’te ise parlamento seçimlerinde oy kullandılar.
Belçika’da 1948, İtalya’da 1945, Yunanistan’da 1952 yıllarında kadınlara siyasi haklar tanındı.
GEÇ KALANLAR DA OLDU
Avrupa’da bu hakkı en geç tanıyan ülkelerden biri ise İsviçre oldu. İsviçreli kadınlar kanton düzeyinde oy hakkını 1959’da elde ederken, ulusal düzeyde oy kullanabilmeleri için 1971 yılına kadar beklemeleri gerekti. Son kanton Appenzell Innerrhoden’de kadınlara oy hakkı ancak 1990’da verildi.
Almanya’da kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınması 12 Kasım 1918’te gerçekleşti. İlk seçimlerde 37 kadın milletvekili parlamentoya girdi. Ancak aradan yüzyıldan fazla süre geçmesine rağmen kadın temsil oranı hala yüzde 34 seviyelerinde bulunuyor.
TÜRKİYE ERKEN DÖNEMDE ÖNEMLİ ADIMLAR ATTI
Türkiye, kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkını birçok Avrupa ülkesinden daha önce tanıyarak bu alanda önemli bir adım attı. 1934 düzenlemesi, uluslararası karşılaştırmalarda Türkiye’yi ön sıralarda konumlandırdı. Türk kadınlarına 1930’da belediye seçimlerine katılma, 1934’te ise milletvekili seçme ve seçilme hakkı verilerek siyasal temsil alanında erken bir dönemde geniş haklar tanındı.
Kaynak: Haber Merkezi
